Gedrag 

Een schotse collie is een enorm schrandere hond.  Ze zijn relatief gemakkelijk te trainen mits je hun vertrouwen gewonnen hebt.  ShaiLee was vanaf dag één dat ze bij mij in huis was geen hond die als honing aan mij vast plakte. Ze bezit, zoals het in de ras beschrijving staat, een aardige dosis zelfstandigheid. Daarom is de oefening de hond bij je te laten komen en werken aan het wederzijds vertrouwen een must. 

Tevens wil ze graag dingen onderzoeken, maar ze is ook zacht van aard.  

Hoe beter de band met je hond is, des te beter kun je je hond bijstaan als hij iets spannend vindt of

bijsturen tijdens het los lopen.  Tijdens het opgroeien zal hij op verschillende manieren gaan reageren op de oefening 'Hier'.  Op die momenten onderzoekt de hond hoe wij reageren op zijn uitdagend gedrag. De ene keer komt hij direct de andere keer probeert hij uit wat er gebeurt als hij net niet helemaal bij je komt en of je dan ook uit je vel springt of niet. Behalve dat het frustrerend kan zijn dat de hond niet bij je komt, kan het ook nog gevaarlijk zijn. De hond kan de straat op lopen met alle gevolgen van dien. Het lastige is dat dergelijk gedrag bij het opgroeien hoort. De hond is aan het uitzoeken waar jouw grenzen liggen hij steekt dus energie in jou. Hij staat te springen om antwoorden van jou op zijn ondeugende gedrag. Door jouw antwoorden, dit mag wel en dat mag niet, wordt zijn wereld overzichtelijk en kan hij weer met het leven van alle dag verder.  Tijdens het opgroeien ontwikkelt hij zich en zal hij de zelfde onderwerpen bijvoorbeeld het hier komen, gaan zitten, zich netjes gedragen wanneer hij met u het huis uit gaat en omgang met eventuele oudere honden en kinderen, zal een opgroeiende hond steeds opnieuw wanneer zijn hersenen iets verder ontwikkeld zijn en hij de wereld iets anders bekijkt, opnieuw uit gaan vinden. Kortom, dingen waar hij in het begin op uitprobeert komen later terug. Dan gaat hij precies het zelfde uitproberen op een andere subtielere manier. Soms vervelend, maar als je dat weet, kun je daar ook rekening mee houden. 

Door de veranderingen die de pup doormaakt, wordt hij zich steeds bewuster van wat er gebeurt. Eerst gebeuren dingen, er overkomt hem van alles. Later gaat hij doorkrijgen dat de mensen en andere honden om hem heen , auto's fietsen en andere voorwerpen de oorzaak zijn van geluiden, dat ze dichtbij komen en voorbij gaan.  En dat de mens veel regelt met betrekking tot zijn eten en of hij uit gaan, waar hij heen gaat etc. 

De boeken van Arjen van Alphen maken inzichtelijk bij welke levensfase wat gebeurd. Ze beschrijven ook nauwkeurig wat een hond van een baas nodig heeft en hoe de baas dit het beste kan bieden.  

Wanneer hij al aardig richting volwassenheid gaat, krijgt de hond onderzoeken wat hij met zijn omgeving kan. Wat kan hij met zijn kracht? Schrikken andere honden of mensen van hem als hij ineens heel hard gaat blaffen? En kan hij mij wellicht omver trekken?  De ontwikkeling van een hond vind ik prachtig, maar het is vaak ook heel hard werken en dit is dus het moment waarop pupeigenaren de eerste problemen met hun hond krijgen wat betreft uitvallen naar andere honden en het najagen van aanhangers en stepjes. 

Aan de ene kant hebben ze jou als baas juist nu zo hard nodig, terwijl ze aan de andere kant de neiging hebben om toch nog even verder over je grenzen heen te gaan.   In deze periode zijn ze rustig en knuffelig en dan ineens is er onrust. Rennen van hier naar daar, springen op de bank, afhankelijk van de tijd en het moment kunnen er verschillende redenen zijn. 

Het helpt wanneer je een vaste routine ontwikkeld waar je bij onrust op terug kunt grijpen. De ontwikkelingen die de honden doormaken brengen onrust. Ze zien de wereld ineens anders en hebben op die momenten juist regelmaat regels begrenzing en rust nodig.  Begrenzing betekent ook:  nee is nee. Bedenk goed wat je van de hond wilten zorg dat dat dan ook gebeurt. Moet hij bij je komen moet hij zitten? Blijf zelf rustig en zorg dat de hond ook daadwerkelijk daar gaat zitten waar jij het bedacht had. En als hij niks van tafel mag snoepen.... ook niet even met die lange tong over de tafel heen (dat is hier thuis met Kayla nog wel eens een dingetje- en ben ik zelf ook niet altijd even consequent.) zorg dan ook dat ze dat daadwerkelijk niet doet. Is de periode van pluche speelgoed slopen aangebroken, zorg dan dat ze veel spul om op te kauwen hebben wat wel kapot mag en zorg dat dat gene wat ze niet mogen slopen ook daadwerkelijk niet gesloopt wordt. Je kunt bijvoorbeeld een plantenspuit inzetten om het sloopgedrag tegen te gaan. En berg het pluche even op, als jij even weg gaat en geen zicht op je doerak hebt. 

Andere momenten waarop de hond extra behoefte heeft aan uitleg (regels  wat er van hem verwacht wordt is, wanneer er een kind of een andere hond bijkomt, in en ook bij terugkomst na de vakantie, bij verhuizing, wanneer de baas ziek is,  tijdens rouw van de baas kunnen vaste regels helpen.  

Een hond in alles vrij laten, daar kan een jonge hond zeker niks mee. De kans is aanwezig dat ze daardoor juist onrustig worden. 

En als baasje is het de bedoeling dat je hem veilig houdt .  Dus dat de hond zich veilig voelt en zich niet genoodzaakt voelt om zelf dingen te gaan regelen.  Gedrag op afstand kunnen bijsturen wanneer de hond los van de riem is, vind ik handig bij een hond die zelfstandig van aard is.   Hoe beter het vertrouwen tussen mens en hond is, des te beter dit zal lukken.

Zoals eerder genoemd, is de schotse collie een echte herdershond. 

Als de schotse herder het idee heeft verantwoordelijk te zijn voor van alles en nog wat dan bestaat de kans dat hij nerveus wordt.  Want hij wil dan overal op reageren en alles en iedereen moet dan naar hem luisteren. Dat is geen goed plan! 

Wij mensen zijn de genen die bepalen wat mag en wat niet.  Daarom heeft deze hond duidelijke grenzen en regels nodig, waarbinnen hij of zij zich veilig kan bewegen. Hij is niet moeilijk op te voeden, maar het opbouwen van een wederzijdse vertrouwensband is bij een vrolijke iet wat gevoelige maar ook zelfstandige hond een must. Hoe beter het wederzijds vertrouwen, des te meer de hond aan jou als baas over durft te laten in plaats van op eigen houtje op te lossen.  Het mooiste is om de hond bij te staan in het onderzoeken van situaties. Ik probeer contact

te houden ook tijdens het los lopen en veiligheid te bieden. Als de hond heel jong is let ik er extra op dat de hond niet gepest wordt door andere honden. Wanneer mijn hond de leeftijd van rond zes maanden bereikt heeft zie ik er op toe dat mijn hond geen andere honden pest. Ook ShaiLee heeft op een blauwe maandag wel eens een kleinere pup achterna gezeten, tot ik ingreep en haar aan de riem zette. Levensfasen en uitproberen horen bij het opgroeien van een hond.  Ik vind het belangrijk dat mijn honden groeien in hun zelfverzekerd zijn naar andere honden. Dat ze zich staande kunnen houden zonder in paniek te raken of uit onzekere voorzorg de ander met donder en geweld eerst te overmeesteren alvorens ze normaal met de ander om kunnen gaan. 

Hoe ShaiLee leerde omgaan met andere honden

Toen Shai heel klein was ging ze op de loop voor andere honden. In het begin toen ze nog niet zo aan mij gewend was, hield ik vreemde honden die haar op gingen jagen tegen. (De baas beschermt mij.) Op een zeker moment wilde ik dat ze iets zou leren, hoe ze zichzelf kon redden uit een dergelijke situatie wanneer een andere hond haar achterna zou zitten. 

Ik heb een klein hondje in het park uitgezocht waarvan ik wist hoe hij reageerde. Hij rende achter Shai aan. Na een aantal rondjes zo hard rennen als haar pootjes haar konden dragen, draaide ze zich om naar haar achtervolger. Die stand als antwoord op Shai haar omdraaien ook stil voor enkele seconden. Ik heb het omdraaien van mijn pup naar die andere hond, waarmee ze de achtervolging stopte uitgebreid op stem beloond én er voor gezorgd dat die andere hond op dat moment niet meer achter mijn pup aan ging. (Reageren precies op het juiste moment is de sleutel!) 

Zo leerde Shai dat wanneer ze zich omdraaide dat ze het spel kon stoppen. Zij kon invloed op de zaak hebben. In de begin periode zorgde ik dan ook dat wanneer Shai zich tijdens het spel met welke hond dan ook zich omdraaide, dat die andere hond niet over haar heen ging en haar als nog op de kop zou zitten. 

Inmiddels laat ik haar vrijer en begint ze meer op eigen houtje te onderzoeken. Ik zie dat ze verschillende manieren van benaderen van andere honden inzet. De vele filmpjes die ik maak geven mij inzicht in haar ontwikkeling en waar ze bijsturing nodig heeft of waar ze het nodig heeft om zelf op onderzoek uit te gaan zodat de ervaringen die zij opdoet bijdragen in haar ontwikkeling. Nu is ze zo ver dat ze ook blijft staan in een neutrale houding, wanneer anderen wat wild aan haar snuffelen en tegen haar aan duwen om een reactie uit te lokken. Middels het snuffelen aan elkaar kunnen honden "zien" wie ze voor zich hebben. Via hun neus krijgen ze meer informatie binnen dan wij met onze ogen. En een hond kan ook de staart strak tegen haar gatje houden om te voorkomen dat de ander ruikt wie ze is. Maar als ShaiLee zo stil staat en zich door een vreemde hond laat besnuffelen, heeft ze haar staart lichtjes af hangen zodat de ander kan snuffelen.   

                           ShaiLee en zus Bailey

Hoe Kayla leerde omgaan met andere honden

De ene hond is de andere niet. En ook de ene collie is de andere niet. Kayla met als achtergrond Glasgowhill heeft een heel ander themperament als ShaiLee.  Waar Shai bij vreemde honden heel hard ging rennen omdat ze zich geen raad wist, had Kayla een andere manier van omgaan met vreemde honden.

Kayla wandelde doelgericht op de volwassen hond af en zocht het letterlijk hoger op. Ze sprong de ander in de nek! In dit geval was het Ami, een klein maar wel volwassen hondje. En die werd totaal bedolven onder het puppy geweld, letterlijk. Het kleine hondje was not amused!  De ander zo benaderen is voor een pup niet gek. Zo spelen ze met elkaar en proberen ze uit hoe hun lichaam werkt. Ze leren op die manier wat ze allemaal gedaan kunnen krijgen en oefenen in het nest heel wat af.  

Maar...... op het moment dat je kers verse pup zo hoog inzet bij wild vreemde honden, ben ik daar niet zo blij mee. Een volwassen hond zou het wellicht niet prettig vinden de andere hond (in dit geval een pup) in de nek van de volwassen hond springt.  Kleine volwassen hondjes kunnen zo een afkeer van pups krijgen omdat eigenaren hun pups de gelegenheid geven die kleinere hondjes om ver te lopen. En grotere honden zouden wellicht wel eens heel effectief van zich af kunnen bijten. (kleine hondjes kunnen ook effectief van zich af bijten, waardoor je pup verziekt wordt, en op zijn of haar beurt reactief wordt naar andere honden, omdat hij in zijn kleine puppy neusje gebeten wordt door een chihuwawa of iets dergelijks.  Ik ken honden die daardoor zeer argwanend geworden zijn jegens andere honden en ze zelfs aanvallen!  

Maar goed, ik ben er dus letterlijk voor gaan zitten en de situatie in scene gezet, zodat ik dicht in de buurt was op het moment dat pup Kayla gedrag zou laten zien wat ik niet gepast vond voor de benadering van andere honden. Ik heb haar dus sturing geboden en ik heb haar dus grens geboden en ik heb dat die aller eerste (of tweede) keer, niet overgelaten aan andere honden.  

Kayla heeft dus door mijn rustige hand, die haar tegen hield toen ze opsprong om in de nek van een andere hond baldadig te gaan happen etc. een begrenzing gehad. Ik pakte haar in het nekvel toen ze in de beweging omhoog kwam naar de nek van de andere hond en zei nee.... en trok haar zachtjes doch resoluut terug. 

Al heel snel was dit gedrag verleden tijd.  (Het is niet zo dat honden elkaar moeten opvoeden. Zeker als het vreemde honden betreft.)  En Kayla ging vanaf die dag zelf op onderzoek uit om kennis te maken met andere honden zonder ze bij dat aller eerst ontmoetingscontact, in de nek te klimmen.  In het spel als ze de andere hond kent, breidt ze haar hondentaal wel verder uit, maar dat mag ook. Zij is inmiddels een hond die niet oeverloos over grenzen van anderen heen gaat. Waar andere honden dan wel achter elkaar aan jagen en de ander zo opjutten dat het voor de opgejaagde hond niet meer leuk is, zie ik dat Kayla dat dus niet oeverloos doet. En wanneer zij opgejaagd wordt gaat zij zo staan, dat ze haar kont in de bosjes geparkeerd heeft en de hond die over haar grenzen gaat, omdat Kayla er genoeg van heeft, even afsnauwt. 

We gaan naar buiten

Hoe een wandeling buiten verloopt, hangt ook af van hoe je met zijn allen het huis verlaat. Een hond wil zekerheid en zal bij vlagen onderzoeken wat mag en vooral ook wat niet mag. Ze testen je grenzen uit. Als je binnen weet wat jij als baas wil, kun je ook beter sturing geven aan de gang van zaken. 

Ik persoonlijk word er niet blij van als mijn hond als ik zeg 'Ga je mee uit?', zichzelf in de hoogste versnelling afzet wegrent bij mij vandaan, vijf rondjes over de bank sjeest de andere hond in zijn poten bijt naar mij toe komt terwijl ik midden in de kamer "Hier hier hier" sta te roepen en als ik mijn arm uitstrek en hem dan bijna in de halsband heb, als nog er vandoor rent om uiteindelijk geheel op eigen initiatief parmantig naar mij toe komt stappen en zorgt dat ik netjes naar hem luister en hem aanlijn zodat hij mij mee naar buiten kan trekken naar de eerste de beste boom waar hij zijn Pee-mail kan ontvangen en weer nieuwe achterlaat '''in de mailbox'' zo hoog mogelijk op de stam voor de volgende hond.  

Het is wat saai, maar ik houd meer van ordelijk. Het honds persoontje wat ik hierboven beschreven heb is Ambre, mijn pyreneese herder, die zich met donder en geweld de hele kamer toe eigende. 

Dit soort gedrag binnens huis, doet zich gelukkig niet altijd voor. Er zijn van die periodes dat ook ShaiLee keek of ik wellicht ook achter haar aan ga lopen en haar honderd keer zou roepen alvorens zij besloot naar mij toe zou komen en ik haar mee uit mocht nemen.  

Het voorkomen van najagen in huis of tien keer roepen

Toen ze klein was zat ze in de nacht in een ren.  Al snel wist iedereen dat ik eerst de boterhammen smeerde en daarna Kreeg zij haar riempje aan haar halsbandje ging het deurtje van de bench open en leerde ik haar rustig even wachten. Daarna gingen we naar buiten. Zo leerde zij dat ze niet het middelpunt van mijn belangstelling is, hoe leuk ik haar ook vind. Ik voorkom dus dat ik achter haar aan moet lopen door goed management.  

Er zijn van die momenten waarop ik al aan dat hele koppie zie dat ze niet gaat komen als ik haar roepen zou.  Bij Bandhu hielp het om dan argeloos langs hem te lopen. Klein als hij was sjouwde hij wel achter mij aan. Terwijl, wanneer ik hem zou roepen ik nul op het rekest zou krijgen.   Of ik zei "Kom hier" en ik pakte iets en deed of het heel interessant was. Werkt meestal.  Netjes naar je toekomen (of niet) kan invloed hebben op hoe de wandeling verloopt evenals de leeftijdsfase waarin de hond zit.  Wennen aan van alles en nog wat (socialiseren) is erg belangrijk.  Regels binnen en buitens huis is ook erg belangrijk even als veel knuffelen en samen doen. 

Vertrouwen in elkaar is erg belangrijk. Kun je aan je hond laten zien dat je weet waar jij mee bezig bent met betrekking tot de hond? Kun je hem veilig houden zodat hij met een gerust hart zaken aan jou overlaat of heeft hij het gevoel zelf in te moeten grijpen? Dat laatste is in de meeste gevallen niet wenselijk want in het drukke Nederland waar op iedere hoek van de straat een andere hond woont, kinderen rond rennen auto's skateboards voorbij zoeven en  katten midden op straat blijven zitten terwijl u met uw hond wilt passeren, is het fijn wanneer de hond fatsoenlijk mee loopt zonder kat kind of auto te vangen of opstijgt en ontsteekt in blaffende woede wanneer wanneer de hond naar buiten kijkt en hij op en neer gaat springen omdat vriend of vijand in honds formaat langs uw raam voorbij wandelt. Kortom de hond moet zich leren te gedragen en merken dat hij geen gevaar loopt. 

Reageren op de omgeving.
Een hond in het algemeen zal niet direct vers van de pers op acht weken oud zo reageren naar andere honden. Als ze klein zijn ontvangen ze maar een klein deel van de wereld om hen heen.  Als ze ouder worden gaan ze meer verbanden leggen van dingen die ze mee maken.  En er komt een moment waarop ze gaan uitproberen hoe honden katten mensen en in het geval van Bandhu mijn eerste schotse collie, zelfs vogeltjes op hem reageerden.  Wees consequent, Nee, is nee en ja is ja.  Het is een korte periode wanneer ze heftiger reageren op de buitenwereld, mits je wat de hond betreft adequaat reageert op de buitenwereld. En misschien is het helemaal niet nodig omdat jouw lobbes tijdens jullie wandeling rustig kat en honden passeert. Dat zou erg fijn zijn. ShaiLee begon ineens met dat gedrag rond de 15 maanden en nu met 19 maanden heb ik het er redelijk uit. Maar ik heb wel moeten investeren. Haar laten aaien door kinderen ze gaven haar koekjes.... na een tijdje zwakte het heftige blaffen wat ineens ontstaan wat af. Maar madam moest wel weten wat die kinderen inhielden, wat was dat? was ze veilig? In de coronatijd waarin zij opgroeide was de straat nagenoeg uitgestorven. En de mensen die ze wel tegenkwam hielden ruim anderhalve meter afstand. En ineens waren overal mensen die haar wilde aaien! In het begin blafte ze flink en nu nodig ik de buurjongen uit om te komen voetballen. De hond probeerde uit door tegen hem op te springen etc. In het begin zei ik haar wat mocht en wat niet en begeleidde ik haar aan de riem. Inmiddels is ze los en laat ik haar zelf wat meer onderzoeken wat kan en wat niet. Ze hoeft niet met iedereen vriendjes te zijn maar het is wel wenselijk dat ze weet hoe ze zich moet gedragen en dat alles veilig is. De fokker van ShaiLee heeft mij een open pup in handen gegeven. De geestelijke ontwikkeling van de hond maakt dat ze de wereld steeds anders leert ervaren, daarom proberen ze steeds uit op de zelfde dingen. Hoe beter de begeleiding is, des te meer de onderlinge band kans krijgt om te groeien.Ze en daar hebben ze onze begeleiding bij nodig.  

                        Bailey

Geluiden

De schotse collie had tijdens zijn werk bij de schapen in de hooglanden van Schotland al eeuwen geen wolven meer om hun kuddes tegen te moeten verdedigen.  De hond kon zich veroorloven om zich te ontwikkelen tot een zachtaardig ras. Op de vlaktes met mist en regen was het zicht voor herder en hond niet zelden slecht. Er werd dan ook geselecteerd op honden die goed werkten op gehoor.  Onze huidige collies kunnen hierdoor nog steeds heftig op geluid reageren, het zijn geluidsgevoelige honden, die het beste gedijen bij een duidelijke rustige aanpak.  Zelf leer ik mijn honden dat ze niet op alles wat ze horen mogen reageren, anders rennen ze als een dolle door de tuin om het huis te bewaken . 

Ook voor deze herder geldt, ja is ja en nee is nee. Hierbij is schreeuwen niet nodig, maar zorg dat wat jij in je hoofd hebt dat dat ook gebeurt. (Kijk wel even of dat wat je van je hond vraagt haalbaar is voor de hond. Hier kom ik zo op terug.) 

Zorg dat wat je van de hond vraagt, dat dit ook gebeurt.  

Als je zit zegt zorg dat hij dan ook gaat zitten.  Als je wil dat hij van de bank gaat, zorg dan dat hij ook met vier poten op de grond gaat en daar blijft, tot jij anders aangeeft.  Als je niet wilt dat hij iets van tafel jat, zorg dan dat dat niet gebeurd. Wanneer de hond blaft naar voorbijgangers en je zegt dat hij stil moet zijn, zorg dan dat dat ook gebeurt.  Ik kan niet garanderen dat mijn hond stil zal zijn, wat ik gemakkelijker kan bewerkstelligen, is dat de hond van de bank af gaat of bij het raam weg. Ik stuur mijn hond bij het raam vandaan met de intentie dat hij zijn kop houdt. (Maar ik zeg niet Stil! omdat ik dat blaffen niet kan voorkomen.) De hond gaat van de bank bij het raam weg, dat kan ik wel voor elkaar krijgen. Als de hond rustig is mag hij weer op de bank. Blijft de hond onrustig dan voorkom ik dat hij als nog op de bank springt en door het raam kan kijken.

Een goed boek over de ontwikkeling van emoties bij honden vind ik: Basisboek Opvoeden van Honden van Arjen van Alphen over : Emoties Zintuigen Hormonen Relaties en Opgroeien

Het is een uniek boek waarin verschillende levensfases worden beschreven.  Onder andere waarom een blijf oefening op zeer jonge leeftijd emotioneel gezien niet verstandig is om aan te bieden wordt hier in beschreven. Evenals wat het met een hond doet wanneer je dingen van hem vraagt die hij nog niet kan en wat dat dan in de relatie doet. En nog veel en veel meer. 

Niet vragen aan je hond wat hij nog niet kan, heeft met de leeftijd van je hond en het daarbij behorende spanningsboog om zich te concentreren te maken'. 

herders zijn honden die zich graag bemoeien met hun omgeving dit moet je in goede banen leiden.        

Slimme weetjes  dingen die je in het begin kunt aanleren zodat je er later in tijden van onrust op terug kunt grijpen. 

- Leer je hond aan de riem lopen .   Rustig aan de riem lopen begint al bij het ordelijk van huis vertrekken.   Om aan een riem met je mens mee te lopen , moet een hond vertrouwen in zijn baas hebben. Je ziet pups nogal eens aan het eind van de lijn de andere kant op trekken . Bouw het aan de riem lopen rustig op.  Jonge honden hebben de tijd nodig om de geuren en alles wat er om hun heen is op zich in te laten werken. Dat kan tijd kosten. Laat je niet alle kanten op trekken, bepaal zelf waar je heen wil. Laat je ook niet geleidelijk aan overal heen slepen.   

- Los laten   Dit kun je het beste aanleren met onbelangrijke voorwerpen.  Ruilen is ook een goeie of iets wat je hond in zijn bek heeft even vast pakken (uit zijn bek) en het daarna ook weer terug geven mits het geen kwaad kan.  Als je enkel dingen afpakt, dan zal de hond des te fanatieker zijn om alles te behouden wat hij in zijn bek heeft. Hij zal er wellicht mee weg rennen en of snel opschrokken.  Als je fanatiek de hond achterna jaagt omdat hij iets in zijn bek heeft, zal hij vooral nog meer gestimuleerd worden om weg te rennen met zijn buit. 

- hier komen  ga niet achter de hond aanrennen maar loop van hem weg.  Ga je achter hem aan rennen, dan maakt hij er een spelletje van en dat is niet gemakkelijk te winnen. 

- Spelen met je hond.  Begin het spel en eindig het spel.  Ga niet  enkel in op innitiatief van de hond om te gaan spelen maar begin ook zelf het spel. Laat de hond vooraf en na het spelen zitten om een duidelijk begin en eind aan het spel te maken. Vooral wanneer de hond en ikzelf nog niet zo lang bij elkaar zijn hanteer ik deze regels extra duidelijk. En na grote veranderingen als een verhuizing, scheiding, een kind er bij . Bij dergelijke grote veranderingen in het leven van een hond is het prettig om tetug te kunnen grijpen op grenzen die vast liggen in gewoontes die veiligheid bieden. 

- Zelf laten uitzoeken of niet?

Ik probeer mijn hond zo veel mogelijk leiding te geven zodat het vertrouwen  groeit.  Als de pup klein is zoek ik gepaste speelmaatjes. Niet te heftig voor de pup niet te groot of te zwaar. Ik let er ook op dat mijn pup andere honden niet gaat pesten. Een drukke pup kan oude, kleine en of zwakke honden gemakkelijk op de huid zitten.  Spel moet wederkerig zijn. Eerst rent a achter b aan en na verloop van tijd keren de rollen zich om. Ik laat het ze niet zelf uitzoeken.